Đêm hội Long Trì là một cuốn tiểu thuyết lịch sử nổi tiếng của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng. Đêm hội Long Trì khắc họa hiện thực của xã hội Việt Nam trong giai đoạn suy thoái và phân rã của triều đại phong kiến và khai thác các mâu thuẫn, xung đột lịch sử. Dưới đây là bài review Đêm hội Long Trì giúp bạn đọc vén màn tấm bi kịch nơi phủ chúa Trịnh Sâm.

Giới thiệu tác giả

Nguyễn Huy Tưởng (1912 – 1960), quê ở Từ Sơn, Bắc Ninh, ông sinh ra và lớn lên tại Dục Tú, Đông Anh, Hà Nội. Nguyễn Huy Tưởng là một nhà văn, nhà viết kịch nổi tiếng, đồng thời ông cũng là một chính khách của Việt Nam.

Nguyễn Huy Tưởng bắt đầu sự nghiệp viết văn khá muộn, từ năm 1940, nhưng với lối viết tài tình, ngòi bút dồi dào và nhiệt huyết, Nguyễn Huy Tưởng đã để lại những tác phẩm vô cùng đáng trân trọng trên diễn đàn nghệ thuật Việt Nam như: “Vũ Như Tô”, “Đêm hội Long Trì”, “Bắc Sơn”, “Sống mãi với thủ đô”…

Nguyễn Huy Tưởng tham gia sáng tác nhiều thể loại như truyện ký, tiểu thuyết, kịch… Với nhiều đề tài từ lịch sử đến truyện thiếu nhi, ông luôn tạo được dấu ấn riêng bằng lòng yêu nước mãnh liệt và khát khao bày bỏ tình yêu đó qua văn chương.

Nội dung tác phẩm

Tiểu thuyết “Đêm hội Long Trì” được phát hành từ cuối năm 1942, xuất bản thành sách năm 1944. Sau đó do nhiều nguyên nhân, Đêm hội Long Trì đã không được tái bản suốt một thời gian dài. Mãi cho đến thời kỳ đổi mới, “Đêm hội Long Trì” mới lại được tái xuất bản và trở thành một trong những cuốn sách nổi tiếng nhất của Nguyễn Huy Tưởng.

1. Bối cảnh lịch sử của tiểu thuyết Đêm hội Long Trì

Đêm hội Long Trì được lấy bối cảnh lịch sử vào thời Tĩnh Đô vương Trịnh Sâm, trị vì 1767 – 1782. Trịnh Sâm là vị chúa thứ 8 của vương tộc Trịnh cầm quyền ở miền Bắc Đại Việt, ông nổi tiếng là vị chúa tàn bạo nhất lịch sử Việt Nam. Vốn thông minh và quyết đoán trong việc trị vì, nhưng sau năm 1775, Trịnh Sâm càng ngày càng sa vào tửu sắc, ăn chơi sa đọa, chính trị suy bại, cuộc sống nhân dân trở nên cơ cực, lầm than.

Tiểu thuyết lịch sử “Đêm hội Long Trì” đã thành công tái hiện một thời điểm lịch sử điển hình cho sự suy thoái và phân rã của triều đại, khi chúa Trịnh Sâm tài giỏi nhưng háo sắc và bị Tuyên Phi Đặng Thị Huệ - người được chúa sủng ái do nhan sắc xinh đẹp lợi dụng và thao túng quyền lực, làm đời sống nhân dân gặp muôn vàn khó khăn.

Tham khảo: Top 8 văn học Việt Nam kinh điển và hay nhất mọi thời đại

2. Sự háo sắc của chúa Trịnh Sâm

Sự đam mê nữ sắc của chúa Trịnh Sâm đã được tác giả nhìn nhận không chỉ như một bi kịch cá nhân mà còn để lại những hậu quả khôn lường cho an nguy xã tắc và đất nước.

Theo chính sử, Tĩnh Đô vương si mê và độc sủng Đặng Tuyên phi, nghe lời Đặng Tuyên Phi mà gả con gái chúa là Công nữ Ngọc Lan cho em trai bà là Đặng Lân – nổi tiếng càn rỡ và dâm dật. Lại chiều lòng sủng phi, chúa không lập con trưởng Trịnh Tông làm Thế tử. Khi chúa qua đời, Tuyên phi cùng vây cánh của mình đưa con trai là Trịnh Cán vừa tròn 4 tuổi lên ngôi chúa.

3. Sự lộng hành của Cậu Trời - Đặng Lân

Được thể là con rể chúa, mang danh Quốc cữu và chị gái được chúa sủng ái, Đặng Lân giở giọng “Cậu Trời”, lộng hành, càn rỡ, khiến người dân kinh thành lúc nào cũng nơm nớp lo sợ bởi nếu rơi vào tay hắn nhà cửa nếu không bị cướp bóc thì vợ con bị hãm hiếp khổ sở… Sự lộng hành của Đặng Lân đã thổi bùng ngọn lửa thù hận của người dân, càng đẩy sự bất mãn của nhân dân lên cao trào.

Xem thêm: Việt Nam sử lược – Cuốn sách lịch sử Việt Nam hay nên đọc

4. Đêm hội Long Trì và anh hùng Nguyễn Mại

Trong không khí đêm hội lớn nhất kinh kỳ, các nhân vật chính, phụ, lịch sử và hư cấu đã lần lượt xuất hiện. Nhân vật có thật trong lịch sử như chúa Tĩnh Đô Trịnh Sâm và Tuyên phi Đặng Thị Huệ. Nhân vật có thật nhưng được tác giả ít nhiều hư cấu như Quận mã Đặng Lân và Quận chúa Quỳnh Hoa –  nạn nhân của gã. Nhân vật hoàn toàn do tác giả sáng tạo nên, như thi sĩ Bảo Kim, và đặc biệt là quan Hộ thành binh mã sứ Nguyễn Mại, người đã được chúa tin cậy giao trọng trách giữ việc trị an kinh thành.

Nếu như trong tác phẩm “Hoàng Lê nhất thống chí”, Đặng Lân vì tội cưỡng bức phụ nữ nhà lành, làm loạn kinh thành và bị chúa bắt đi đày, thì ở “Đêm hội Long Trì”, Đặng Lân đã bị quan Hộ thành binh mã sứ Nguyễn Mại chém đầu công khai trước dân chúng khi đang thực hiện hành vi đồi bại, bất kể gã là em trai của Tuyên phi Đặng Thị Huệ - người được chúa sủng ái nhất.

Nguyễn Mại trong “Đêm hội Long Trì” là một nhân vật nghĩa khí, trượng nghĩa và là đại diện cho cái thiện được nhà văn Nguyễn Huy Tưởng hư cấu nên. Tuy nhiên trong chính sử Việt Nam cũng có vị Quận công Nguyễn Mại (1655 – 1720) làm quan dưới triều vua Lê Hy Tông. Ông là một vị quan văn võ song toàn, được nhân dân ca tụng là “bậc thần giáng Hải Đông”, là “quý nhân Nam quốc”, và được coi là Bao Công nơi đất Việt.

Thoát khỏi sự mô phỏng trong lịch sử, “Đêm hội Long Trì” của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng không chỉ mô tả những sự việc trong một đêm hội mà còn mở rộng mạch truyện và mô phỏng hai tuyến nhân vật đối lập, cùng với số phận bi thương của những người dân chốn kinh kì. Từ trung tâm là một chuyện tình của hai nhân vật Bảo Kim và Quỳnh Hoa mà mở rộng sang các mối quan hệ khác như quan hệ giữa anh em, vua tôi, bạn bè… trong một xã hội rối ren, hỗn loạn, khi những kỷ cương, phép tắc, đạo lý bị coi thường và dẫm đạp.

Ý nghĩa

Có thể nói, “Đêm hội Long Trì” đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh của một cuốn tiểu thuyết lịch sử nhờ ngòi bút của Nguyễn Huy Tưởng. Đêm hội Long Trì phản ánh chân thực cái ác qua nhân vật “Cậu Trời” Đặng Lân, và người đàn bà nhiều thủ đoạn Tuyên phi Đặng Thị Huệ. Đồng thời, Đêm hội Long Trì cũng bộc lộ cái thiện hiếm hoi qua sự trượng nghĩa của nhân vật Nguyễn Mại. Và cuối cùng, tiểu thuyết đã khép lại với cái kết “thiện giành thắng trước ác”, đây là một kết thúc “có hậu” theo cảm quan văn học dân gian.

Đêm hội Long Trì là một tiểu thuyết lịch sử xuất sắc, phản ánh chân thực xã hội phong kiến rối ren, trụy lạc. Đêm hội Long Trì đã được chuyển thể thành kịch nói, phim, cải lương,... để dễ dàng tiếp cận với khán giả Việt. Các bạn hãy tìm đọc Đêm hội Long Trì của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng để có thể cảm nhận sâu sắc những thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.

Tham khảo: Top 10 Cuốn Sách Lịch Sử Việt Nam không thể bỏ qua