Có lẽ mỗi người ai cũng đều ghi nhớ lời dạy của vị lãnh tụ kính yêu Hồ Chí Minh: “Dân ta phải biết sử ta, cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”. Bác muốn kêu gọi nhân dân phải hiểu rõ lịch sử nước nhà. Vậy nếu còn đang khá mơ hồ không có chút hiểu biết gì về quá khứ, hãy để cuốn sách Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chỉ dẫn cho bạn nhé.

Vài nét về tác giả và tác phẩm sách Việt Nam sử lược

Việt Nam sử lược là cuốn sách lịch sử Việt Nam tâm huyết của nhà sử học Trần Trọng Kim. Cuốn sách là một gợi dẫn sơ khai cho những ai đang muốn tìm hiểu dòng chảy lịch sử nước nhà. Cùng điểm qua đôi chút về tác giả, tác phẩm cụ thể sau đây.

1. Đôi nét về tác giả

Trần Trọng Kim được biết tới là một nhà giáo dục, nhà nghiên cứu sử học, văn học ở Việt Nam. Tác giả được đánh giá rất tài năng với vốn hiểu biết rộng mở. Ông nắm rõ tường tận cả về Hán học và Tây học, nghiên cứu về Nho giáo, Phật giáo và tiếng Việt. Các tác phẩm của nhà nghiên cứu này gồm có Sư phạm yếu lược, Sơ học luận lý, Sơ học An Nam sử lược. Việt Nam sử lược được coi là tác phẩm đầu tiên viết bằng chữ Quốc ngữ về lịch sử Việt Nam.

2. Đôi nét về tác phẩm

Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim xuất bản lần đầu tiên năm 1920, dựa vào những nghiên cứu trước đó như “Nam sử tiểu học” và “Sơ học An Nam sử lược” từ những năm 1914 đến 1917. Có thể nói đây chính là bộ thông sử đầu tiên viết bằng chữ quốc ngữ của nước ta và soạn theo phương pháp hiện đại.

Cuốn sách được biên soạn gồm 5 phần theo từng giai đoạn lịch sử. Mỗi phần lại chia thành các chương nhỏ, tương ứng với từng thời đại lịch sử.

• Phần 1 – Thượng Cổ thời đại: Từ họ Hồng Bàng đến đời nhà Triệu.
• Phần 2 -  Thời đại thứ hai – Bắc Thuộc thời đại: Từ khi nhà Triệu bị nhà Hán lấy đất, đến đời họ Ngô đứng lên đành độc lập.
• Phần 3 - Thời đại thứ ba – Tự Chủ thời đại: Từ lúc thành lập nhà Ngô, nhà Đinh đến nhà Hậu Lê.
• Phần 4 -  Thời đại thứ tư – Nam Bắc phân tranh: Từ nhà Mạc cho đến nhà Tây Sơn.
• Phần 5 - Thời đại thứ năm – Cận Kim thời đại: Từ lúc vua Gia Long thành lập nhà Nguyễn cho đến thời Pháp thuộc.

Điều này giúp độc giả thuận tiện tìm kiếm và dễ đọc. Đặc biệt, tác giả có lối viết giản dị súc tích, không sa đà vào biên niên triều chính mà có thêm cái nhìn mới về đời sống phong tục của nhân dân. Chính vì vậy tác phẩm dễ tiếp cận hơn so với các tín sử trước đây.

Nội dung chính của tác phẩm

Ấn phẩm hệ thống toàn bộ lịch sử nước ta đem đến cho độc giả những hiểu biết căn bản xâu chuỗi các sự kiện một cách logic qua 5 chương. Nội dung chính cụ thể từng phần sẽ được chúng tôi phân tích cụ thể dưới đây:

• Phần đầu nội dung cuốn sách nói về thời đại thượng cổ trong lịch sử Việt Nam. Đầu tiên là thời lập quốc của các Vua Hùng, tiếp đến đến thời nhà Thục do Thục Phán (An Dương Vương) trị vì. Sau đó lướt qua đời Tam đại và triều đại nhà Tần nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc. Ngoài ra, tác giả còn nghiên cứu nhà Triệu - một triều đại không được công nhận trong lịch sử nước ta trước khi bước vào giai đoạn nghìn năm Bắc thuộc.
• Phần thứ hai của cuốn sách chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một nghìn năm Bắc thuộc của đất nước và những cuộc khởi nghĩa của nhiều anh hùng lịch sử đấu tranh giành lại độc lập cho nước nhà như: Hai bà Trưng, Bà Triệu, Lý Bí, Mai Hắc Đế, Phùng Hưng,... và nhìn lại trận Bạch Đằng đầy oai hùng của Ngô Quyền - cột mốc chấm dứt gần 1000 năm Bắc thuộc của nước Việt.

• Phần thứ ba của Việt Nam sử lược độc giả sẽ được nhìn ngắm khoảng thời gian tự chủ của đất nước. Quá trình xây dựng Đại Việt qua các triều đại nhà Ngô, Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ và Hậu Lê. Chúng ta sẽ được sống lại không khí hào hùng của  những trận chiến oai vệ đi vào lịch sử thế giới như Ba lần chống quân Mông Nguyên của nhà Trần hay cuộc khởi nghĩa Lam Sơn hùng dũng của nhà Hậu Lê.
• Tới phần bốn người đọc sẽ được tái hiện thời kỳ phân tranh, Đất nước bị chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài. Tiếp đó thấy được sự anh dũng, tầm vóc, đa mưu của anh hùng Quang Trung Nguyễn Huệ. Cái kết là sự thành lập của nhà Nguyễn - chấm dứt tình trạng phân liệt Đàng trong, Đàng ngoài, là cơ sở khôi phục quốc gia.
• Tới phần cuối của cuốn sử này, chúng ta sẽ được điểm qua sự thống trị của các vị vua thời nhà Nguyễn và những công lao cũng như sai lầm của họ. Đồng thời hiểu rõ nguyên do dẫn tới sự kiện Pháp thuộc của nước ta.

Tham khảo: Top 8 cuốn sách về Bác Hồ hay và ý nghĩa nhất bạn nên đọc

Đánh giá đặc sắc của Việt Nam sử lược

Tác phẩm là đưa con tinh thần vô cùng tuyệt vời của Trần Trọng Kim để lại cho độc giả nhiều ấn tượng khó phai. Cùng tìm hiểu nguyên do có được thành công đó thông qua phân tích cụ thể dưới đây:

3.1 Về mặt hình thức

Tác phẩm Việt Nam sử lược được viết bằng chữ Quốc ngữ. vì vậy cuốn sách nhanh chóng được phổ cập hơn trong dân chúng. Bởi ưu điểm dễ học, dễ hiểu hơn là chữ Nôm, chữ Hán. Đặc biệt, sau phong trào Đông Kinh nghĩa thục, chữ Quốc ngữ được phổ biến sâu rộng. Thế nên Trần Trọng kim đã sử dụng chữ này làm phương tiện để truyền tải cho nhân dân - đây là một điểm mới so với các sách sử trước kia.

Việt Nam sử lược có cách trình bày dễ hiểu, lối viết ngắn gọn súc tích, giọng kể chuyện lôi cuốn. Những đoạn trích dẫn được ghi chú rõ ràng thể hiện phong cách làm việc khoa học, tư duy tiến bộ của tác giả. Trần Trọng Kim ghi chép tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau: chữ Pháp, chữ Hán, trong dân gian…

Sử liệu được chọn lọc, khảo cứu tập hợp và phân loại. Bên cạnh đó ông còn đưa vào cuốn sách những giai thoại, câu chuyện dân gian. Sau đó bình luận đánh giá gạt bỏ mọi cái hoang đường chỉ giữ lại cái cốt lõi lịch sử.

3.2 Những điểm đặc sắc về nội dung

Cùng chúng tôi đi tìm hiểu những đặc sắc nội dung của cuốn sử này qua phân tích dưới đây:

•  Cuốn sách chú trọng đến vấn đề chép sử và học lịch sử dân tộc

Có thể thấy ngay trong lời tựa tác phẩm Việt Nam sử lược tác giả đã viết: “Sử là sách không những chỉ để ghi chép những công việc đã qua mà thôi, nhưng lại phải suy xét việc gốc ngọn, tìm tòi cái căn nguyên những công việc của người ta đã làm để hiểu cho rõ những vận hội trị loạn của một nước, những trình độ tiến hóa của một dân tộc.”

Đồng thời ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học lịch sử dân tộc của đông đảo quần chúng. Như vậy, ngay mở đầu lời tựa cuốn sách, Trần Trọng Kim đã có những khẳng định gần như tuyên ngôn cho sự nghiệp sử học của ông. Cũng giống như các nhà nghiên cứu tiền bối, Trần Trọng Kim đã góp phần làm sáng tỏ tầm quan trọng của lịch sử và mục đích để xây dựng quốc gia do tổ tiên đã gây dựng.

• Ấn phẩm thoát khỏi hoàn toàn lối chép sử biên niên theo thời gian đơn của các tiền bối trước kia.

Ở đây ông nhận ra hạn chế của tác giả đi trước là chép sử theo biên niên: Trần Trọng Kim đã chọn phương pháp chép sử theo từng vấn đề và cũng theo trình tự thời gian. Điều này giúp người xem dễ hiểu và theo dõi hơn.

Tuy là bộ sử ngắn gọn nhưng ông cũng đã trình bày được những sự kiện chính, dấu mốc bước ngoặt lịch sử, hay biến cố. Ngoài ra, tác giả còn ghi chép, đánh giá, lên án những nhân vật phản quốc bán nước, làm ô nhục quốc thể. Việt Nam sử lược không chỉ viết về vua quan các triều đại phong kiến Việt mà còn đề cập đến nhiều vấn đề khác nhau: chính trịnh, nông nghiệp,  giáo dục, thuế má, các cuộc khởi nghĩa nông dân, …

Như vậy, Việt Nam sử lược là một tác phẩm sử học tương đối đầy đủ về nhiều lĩnh vực trải dọc chiều dài lịch sử dân tộc từ thời kì dựng nước đến khi bị thực dân Pháp xâm lược. Dù đã hơn 1 thế kỷ trôi qua, nhưng ấn phẩm này vẫn được đánh giá là bộ sử ngắn gọn súc tích, sinh động và hấp dẫn nhất từ trước đến nay. Cuốn sách xứng đáng là một công trình nghiên cứu cần có trong thư viện của mọi người.