Là người yêu sách văn học Việt Nam, chắc chắn bạn đã không khỏi chứng kiến biết bao nhiêu là tác phẩm truyện ngắn vô cùng đặc sắc. Những cây bút dũng cảm dám lên án tố cáo chế độ thực dân nửa phong kiến, bênh vực, tìm lại công bằng cho người nghèo. “Bước đường cùng” của Nguyễn Công Hoan cũng là một cái tên trong số đó.  Ông đã đưa người đọc quay về quá khứ xưa cũ, vẽ nên những bức tranh của những kẻ tàn ác bóc lột. Nghe thôi thì cũng thấy xót xa đúng không nào, sau đây hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết về tác phẩm này nhé.

Tác giả Nguyễn Công Hoan-chủ nhân tác phẩm Bước đường cùng

Nguyễn Công Hoan vốn quê ở làng Xuân Cầu, tổng Xuân Cầu, huyện Văn Giang, phủ Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh nay thuộc tỉnh Hưng Yên Ông được sinh ra trong một gia đình quan lại xuất thân Nho học nhưng lại bị thất thế. Chính  vì thế mà từ nhỏ Nguyễn Công Hoan đã nghe và thuộc được rất nhiều câu đối câu thơ và những giai thoại có tính chất châm biếm, đả kích tầng lớp quan lại. Điều đó đã ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến phong cách văn chương của ông khoảng thời gian sau này.

Năm 1926, ông đã được tốt nghiệp cao đẳng sư phạm và làm nghề dạy học ở nhiều tỉnh thành khác nhau như: Hải Dương, Lào Cai, Nam Định,... cho đến thời điểm Cách mạng tháng Tám bùng nổ. Năm 1920, tác phẩm đầu tay Kiếp hồng nhan của ông được ra đời là một đóng góp to lớn cho nền văn xuôi Việt Nam bằng chữ Quốc ngữ. Trên đà phát triển, ông tiếp tục cho ra mắt tác phẩm “ Bước đường cùng” chiếm được nhiều trái tim của độc giả. Năm 1977, ông mất đi tại Hà Nội để lại hơn 500 tác phẩm có giá trị cùng với sự nuối tiếc nơi người đọc.

Nội dung chính của tác phẩm Bước đường cùng

Trong tác phẩm “Bước đường cùng” Nguyễn Công Hoan đã xây dựng lên những tính cách điển hình trong những hoàn cảnh điển hình. Phác họa nên một bức tranh chân thực  với ánh nhìn đa chiều về sự bóc lột tàn nhẫn của địa chủ, sự bất công, áp bức của quan lại tham nhũng chốn hương thôn ở Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám…Tất cả đã đẩy người nông dân vào đường cùng, buộc họ phải vùng lên phản kháng.

• Dự đoán được kết quả

Cho ra đời tác phẩm “Bước đường cùng”, Nguyễn Công Hoan cũng đã đoán trước được hậu quả mà nó mang lại. Thế nào sách cũng bị bọn nó  cấm không cho dân ta đọc, và rất có thể chính ông còn bị truy tố nữa. Thế nhưng ông cũng chả sợ mà nghĩ rằng, kết tội ông nặng lắm cũng chỉ từ một đến năm năm là cùng. Rồi ông cũng lại về quê và viết tiếp, ông nào biết sợ. Phải nói đây là do ông bướng hay dòng máu Lạc Hồng khiến ông không kìm nổi được lòng mà phải lên án cho tất cả mọi người cùng biết, vạch trần bộ mặt xấu xa của chúng ra.

Và đúng như những gì ông dự đoán, sau khi sách ra mắt, phía Mặt trận Dân chủ ngợi ca ông bao nhiêu thì chính quyền thực dân lại tá hỏa bấy nhiêu. Nhưng ông cũng không để thua bọn nó, nắm trước được tình hình Nguyễn Công Hoan và nhà xuất bản đã tương kế tựu kế. Sách phải được bán đầu tiên ở Bắc, đến khi cấm ở Bắc thì cho vào Trung, Trung cũng cấm thì chuyển vào Nam. Cuối cùng, ông cũng bán đi sạch hết năm nghìn cuốn “Bước đường cùng” làm cho bọn thực dân vô cùng nóng giận.

Tìm hiểu thêm: Ông trăm tuổi trèo qua cửa sổ và biến mất – Cảm hứng tự do 

• Phác họa đôi nét về hoàn cảnh anh Pha

Tác phẩm “Bước đường cùng” kể về một anh nông dân nghèo có tên Pha. Cuộc đời anh không có gì đau đớn hơn khi bị đẩy vào tuyệt lộ vì những thói hư tật xấu của bọn quan lại và đế quốc. Vợ chồng anh thất học nên không hiểu biết nhiều, bị địa chủ giở trò cướp hết đất đai, nhà cửa phải quay về với đôi bàn tay trắng. Tên địa chủ Nghị Lại đại gian ác đã gây ra thảm cảnh đó. Hắn bày ra hàng trăm mưu kế để vơ vét của cải, tiền bạc của dân lành. Gã dụ dân vay tiền lúc họ túng thiếu, nhưng nhất quyết không cho trả nợ sớm phải để lãi mẹ đẻ lãi con đến khi người dân không trả nổi thì thôi.

Quan lại thì cấu kết, móc nối với bọn thực dân để hành hạ dân đen thấp cổ bé họng. Từ quan to trên cao cho tới cai tù phía dưới, tên nào cũng giở trò để hiếp đáp những người dân nghèo bất hạnh. Lúc đầu, những người dân sống riêng lẻ cũng vì chưa hiểu rõ mà chỉ biết ghen ghét, kèn cựa lẫn nhau. Như vợ chồng Pha với Trương Thi đã cãi nhau vì chúng nó lấy tên bố của vợ chồng anh mà đặt cho con nó. Về sau, khi đã bị bọn địa chủ phong kiến, thú đội lốt người bóc lột đến cạn kiệt họ mới biết hợp sức để chống lại đế quốc.

Xem thêm: Không sợ chậm chỉ sợ dừng: Cuốn sách thúc đẩy bạn bước tiếp

• Cuộc đấu tranh thất bại

Nhưng dù có hợp sức đến đâu có đông đủ cách mấy thì tiếng nói của người dân thấp cổ bé họng cũng chỉ là hạt muối bỏ vào bể nước bè phái của bọn địa chủ phong kiến. Khi nào đế quốc còn tồn tại, khi ấy cuộc đấu tranh của nông dân còn bị đàn áp, người dân vẫn phải chịu khổ đau, sống trong một cuộc sống không công bằng và thiếu đi công lý. Cuối truyện, nhân vật Pha đã vùng dậy phang vào đầu Nghị Lại với tất cả sự thù hận và  uất ức. Pha bị trói lập tức, nghiến răng, nhắm chặt mắt mặc cho dòng lệ nóng tuôn trào. Đây cũng là cái kết dành cho những ai phản lại chúng nó, hoàn toàn đau đớn và uất nghẹn.

Những hình ảnh đối lập trong Bước đường cùng

Những mảng màu đối lập trong một bức tranh hiện thực là điểm thành công nhất của tác giả Nguyễn Công Hoan. Một mặt là đám đế quốc quan tham. Mang tiếng là lo lắng hết mực cho dân nhưng chúng chỉ biết tổ chức những cuộc ăn chơi thâu đêm, cờ bạc rượu chè, tổ chức những buổi lễ giỗ hay tiệc tùng vô cớ. Chúng tống giam người dân vô tội rồi đánh đập vì không mang tiền đến lễ đúng hẹn. Mỗi lần thuế đến, người dân bắt đầu nơm nớp lo sợ. Bọn lính cơ về làng trói bắt, cùm kẹp người dân nếu ai không đủ tiền nộp thuế cho chúng. Những con người  thấp bé trong xã hội chỉ biết câm lặng chẳng dám buông một lời than thở.

Những lời nhận xét về tác phẩm Bước đường cùng

Nhà văn Nguyễn Công Hoan chính là tay viết tài ba trong việc đẩy cảm xúc của người đọc lên đến đỉnh điểm. Đọc cuốn “Bước đường cùng”, cảm xúc mà người đọc đón nhận là không khỏi căm tức, sục sôi và thương cảm cho những số phận người dân nghèo khổ bị bọn quan tham đẩy vào bế tắc. Đoạn cuối tác giả còn nhấn sâu vào cảm xúc của Pha, cái thời đại mà họ không được ăn ngon, không được mặc đẹp , không được thấy ánh sáng của công bằng và công lý. Tất cả chỉ là ánh mắt căm thù ngước nhìn và chịu đựng.

“Bước đường cùng” của Nguyễn Công Hoan là một tác phẩm kinh điển được đánh giá là tác phẩm truyện ngắn xuất sắc nhất Việt Nam. Ông đánh được vào tâm lý người đọc, ông biết được thời cuộc mà phác họa nó một cách chính xác nhất. Đông thời, không chỉ mình cây bút này yêu nước, mà ông còn lan tỏa nguồn năng lượng ấy cho chính độc giả của mình.

Có thể bạn quan tâm: Không sợ chậm chỉ sợ dừng: Cuốn sách thúc đẩy bạn bước tiếp